Streszczenie: Przedmowa ( Zbigniew Kwieciński ); Część 1. Pedagogika jako nauka: Wstęp ( Krzysztof Rubacha ); Rozdział 1. Edukacja jako przedmiot pedagogiki i jej subdyscyplin ( Krzysztof Rubacha ); 1.1. Podstawowe pojęcia w pedagogice; 1.2. Związek pedagogiki z innymi naukami; Rozdział 2. Metody zbierania danych w badaniach pedagogicznych ( Krzysztof Rubacha ); 2.1. Metody jakościowe; 2.1.1. Ogólna charakterystyka metod jakościowych; 2.1.2. Obserwacja etnograficzna; 2.1.3. Wywiad; 2.1.4. Analiza archiwów; 2.1.5. Cechy wspólne badań jakościowych; 2.2. Metody ilościowe; 2.2.1. Ogólna charakterystyka metod ilościowych; 2.2.2. Metody obserwacyjne; 2.2.3. Metody sondażowe; 2.2.4. Cechy wspólne metod ilościowych; 2.3. Strategie łączenia badań jakościowych i ilościowych; 2.4. Metody zbierania danych a typy badań pedagogicznych; Rozdział 3. Budowanie teorii pedagogicznych ( Krzysztof Rubacha ); 3.1. Paradygmaty nauk społecznych a budowanie teorii pedagogicznych; 3.2. Kierunki rozwoju teorii pedagogicznych; Bibliografia; Część 2. Rozwój i zmienność wychowania i kształcenia: Wstęp - pochwała historii i wykształcenia historycznego ( Stefan Wołoszyn ); Rozdział 1. Wychowanie w społeczeństwach pierwotnych ( Stefan Wołoszyn ); Rozdział 2. Wychowanie i " nauczanie " w cywilizacjach starożytnego Wschodu ( Stefan Wołoszyn ); 2.1. Chiny; 2.2. Indie; 2.3. Inne kultury starożytnego Wschodu; Rozdział 3. Wychowanie w starożytnej Europie ( Stefan Wołoszyn ); 3.1. Wychowanie w Grecji; 3.1.1. Wychowanie spartańskie; 3.1.2. Wychowanie ateńskie; 3.2. Rola szkół filozoficznych; 3.3. Kultura szkolna czasów hellenistycznych; 3.4. Wychowanie w rodzinie i kształcenie szkolne w starożytnym Rzymie; 3.5. Rozpad kultury i wychowania antycznego; Rozdział 4. Oświata i wychowanie w epoce średniowiecza ( Stefan Wołoszyn ); 4.1. Klasztory i szkoły kościelne; 4.2. Powstawanie uniwersytetów; 4.3. Wychowanie " w domu ojca "; 4.3.1. Wychowanie rycerskie; 4.3.2. Wychowanie mieszczańskie; 4.4. Oświata w Polsce średniowiecznej; Rozdział 5. Wykształcenie i kultura umysłowa w epoce renesansu ( Stefan Wołoszyn ); 5.1. Humanizm i utopie humanistyczne; 5.2. Cele wychowania humanistycznego; 5.3. Gimnazja i kolegia humanistyczne; 5.4. Myśl edukacyjna Andrzeja Frycza Modrzewskiego; 5.5. Peagogika i pedagogia Jana Amosa Komeńskiego; Rozdział 6. Kultura umysłowa i reformy szkolne w epoce oświecenia ( Stefan Wołoszyn ); 6.1. Racjonalizm oświeceniowy i encyklopedyści; 6.2. Wiedza czy rozwój? Obywatel czy człowiek?; 6.2.1. Dylemat pedagogiczny Johna Locke'a; 6.2.2. Dylemat pedagogiczny Jeana Jacques'a Rousseau; 6.2.3. Dylemat pedagogiczny Claude'a Adriena Helvetiusa; 6.3. Szkolnictwo średnie i reformy szkolne; 6.4. Szkolnictwo ludowe i specjalne; 6.4.1. Szkoły ludowe; 6.4.2. Szkoły i zakłady specjalne; 6.5. Reformy szkolne w Polsce; 6.5.1. Komisja Edukacji Narodowej; 6.6. Projekty organizacji wychowania i oświecenia publicznego Wielkiej Rewolucji Francuskiej; Rozdział 7. Rozój nowoczesnych systemów szkolnych w XIX wieku ( Stefan Wołoszyn ); 7.1. Tendencje ogólne i ustawodawstwo szkolne; 7.2. Elementarne szkolnictwo ludowe; 7.3. Neohumanistyczne szkoły średnie i wyższe; 7.3.1. Gimnazja klasyczne; 7.3.2. Gimnazja realne; 7.3.3. Uniwersytety i politechniki; 7.4. Wyspy oświatowe na ziemiach polskich; 7.4.1. Zabór rosyjski; 7.4.2. Zabór pruski; 7.4.3. Zabór austriacki; Rozdział 8. Oświata i wychowanie w XX wieku ( Stefan Wołoszyn ); 8.1. Upowszechnianie się jednolitych systemów szkolnych; 8.1.1. System szkolny w Polsce; 8.2. Radykalna krytyka edukacji szkolnej i poszukiwania nowych strategii oświatowych; 8.3. Nowatorskie nurty edukacyjne; 8.3.1. Czy " stulecie dziecka "?; 8.3.2. Walka o prawa dziecka; 8.3.3. Poszukiwanie przez młodzież nowych wizji świata; Bibliografia; Część 3. Współczesne prądy i kierunki pedagogiczne: Wstęp ( Bogusław Śliwerski ); Rozdział 1. Pedagogika pozytywistyczna ( Teresa Hejnicka-Bezwińska ); 1.1. Ewolucja orientacji pozytywistycznej; 1.2. Faza ekspansji pelnego programu badawczego pozytywizmu; 1.3. Charakterystyka orientacji pozytywistycnzej w pedagogice; 1.4. Stosunek do innych kierunków pedagogicznych - przejście od " pedagogii " do " pedagogiki "; 1.4.1. Tworzenie instytucjonalnych podstaw unaukowienia myślenia o edukacji i oświacie; 1.4.2. Unaukowienie pedagogiki poprzez wykorzystanie dorobku i osiągnięć psychologii - psychologizm pedagogiczny; 1.4.3. Unaukowienie pedagogiki poprzez wykorzystanie dorobku i osiągnięć socjologii - socjologizm pedagogiczny; 1.4.4. Scjentyzm; 1.5. Recepcja i krytyka pozytywizmu; 1.6. Ramy czasowe i zasięg terytorialny; Rozdział 2. Pedagogika kultury ( Bogusław Milerski ); 2.1. Geneza i pojęcie; 2.2. Przesłanki filozoficzne; 2.3. Poglądy pedagogiczne; 2.4. Status naukowy; Rozdział 3. Pedagogika persanolistyczna ( Marian Nowak ); 3.1. Podstawowe kategorie i terminologia; 3.2. Personalizm w myśli filozoficznej - jego odmiany oraz cechy wspólne; 3.3. Personalizm w pedagogice; 3.3.1. Założenia i antropologiczne podstawy pedagogiki persanolistycznej; 3.3.2. Wychowanie i nauczanie według personalizmu; 3.3.3. Cele wychowania według personalizmu; 3.3.4. Relacja wychowawca/nauczyciel - wychowanek/uczeń według personalizmu; 3.3.5. Treści wychowania i nauczania; 3.6. Podsumowanie; Rozdział 4. Pedagogika egzystencjalna ( Janusz Tarnowski ); 4.1. Geneza egzystencjalizmu; 4.2. Tendencje przeciwstawne w egzystencjonalizmie; 4.2.1. Tendecja agnostyczno-ateistyczna; 4.2.2. Tendencja teistyczna; 4.3. Podstawy pedagogiki egzystencjalnej; 4.4. Egzystencjalne kategorie pedagogiczne; 4.4.1. Dialog; 4.4.2. Autentyczność; 4.4.3. Zaangażowanie; Rozdział 5. Pedagogika religii ( Bogusław Milerski ); 5.1. Status naukowy i przedmiot badań; 5.2. Rozwój pedagogiki religii na świecie; 5.3. Pedagogika religii w Polsce; 5.4. Koncepcje i ich znaczenie pedagogiczne; 5.4.1. Antropologia religijna jako podstawa edukacji; 5.4.2. Człowiek jako podmiot edukacji; 5.4.3. Edukacja jako proces odnowy życia; 5.4.4. Edukacja jako egzystencjalna hermeneutyka tekstów; 5.4.5. Edukacja jako hermeneutyka doświadczeń; 5.4.6. Edukacja jako dialog; Rozdział 6. Pedagogika Nowego Wychowania ( Sławomir Sztobryn ); 6.1. Definicja i charakterystyka prądu; 6.1.1. Geneza nazwy i jej warianty; 6.1.2. Ramy czasowe i terytorialne; 6.2. Czynniki wyodrębniające nową pedagogikę; 6.2.1. Krytyka szkoły tradycyjnej; 6.2.2. Psychologia eksperymentalna; 6.2.3. Krytyka podstawowych pojęć i nowoczesne metody badań; 6.3. Główne idee Nowego Wychowania; 6.4. Krytyka Nowego Wychowania; Rozdział 7. Pedagogika waldorfska ( Bogusław Śliwerski ); 7.1. Rudolf Steiner - twórca pedagogiki waldorfskiej; 7.2. Powstanie szkoły typu Waldorf; 7.3. Antropozoficzne podstawy szkoły waldorfskiej; 7.4. Recepcja pedagogiki R. Steinera w Polsce; Rozdział 8. Pedagogika pragmatyzmu ( Zbyszko Melosik ); 8.1. Pragmatyzm Johna Deweya; 8.1.1. Filozoficzne podstawy pedagogiki pragmatyzmu J. Deweya; 8.1.2. Poglądy J. Deweya na edukację; 8.2. Neopragmatyzm Richarda Rorty'ego; 8.3. Teoretyczne kontrowersje wobec pragmatyzmu; Rozdział 9. Pedagogika Marii Montessori ( Ryszard Kucha ); 9.1. Miejsce M. Montessori w pedagogice w perspektywie histotycznej; 9.2. W drodze ku wielkości i sławie; 9.3. Specyfika pedagogiki M. Montessori; 9.4. Kochac dziecko - to znaczy służyć mu jak dalece to możliwe; Rozdział 10. Pedagogika Janusza Korczaka ( Bogusław Śliwerski ); 10.1. Życie i dzieła J. Korczaka; 10.2. Podstawowe założenia pedagogiki J. Korczaka; 10.3. Recepcja pedagogiki J. Korczaka w Polsce; Rozdział 11. Peagogika Petera Petersena ( Sławomir Sztobryn ); 11.1. Życie P. Petersen; 11.2. Poglądy pedagogiczne P. Petersena; 11.3. Recepcja stanowiska P. Petersena; 11.4. Krytyka pedagogiki P. Petersena; Rozdział 12. Pedagogika Celstyna Freineta ( Sławomir Sztobryn ); 12.1. Życie C. Freineta; 12.2. Poglądy pedagogiczne C. Freineta; 12.3. Recepcja i krytyka stanowiska C. Freineta; 12.4. Formy instytucjonalne ruchu Nowoczesnej Szkoły Francuskiej; Rozdział 13. Pedagogika krytyczna ( Tomasz Szkudlarek ); 13.1. Pedagogika a myślenie krytyczne; 13.2. Pedagogika krytyczna - podstawowe założenia; 13.2.1. Diagnoza; 13.2.2. Cele i kierunki interwencji; 13.2.3. Rezultaty : nadzieja i kontrowersje; Rozdział 14. Pedagogika antyautorytarna ( Bogusław Śliwerski ); 14.1. Nurt polityczny; 14.2. Nurt edukacyjny; 14.3. Wychowanie permisywne; 14.4. Pedagogika antyautorytarna w praktyce; Rozdział 15. Pedagogika emancypacyjna ( Hanna Zielińska-Kostyra ); 15.1. Istota pedagogiki emancypacyjnej; 15.2. Geneza nazwy, narodziny prądu i jego przesłanki; 15.3. Wybrani przedstawiciele pedagogiki emancypacyjnej; 15.3.1. Paulo Freire; 15.3.2. Ivan Illich; 15.3.3. Noam Chomsky; 15.4. Pedagogika emancypacyjna w Polsce; 15.5. Krytyka pedagogiki emancypacyjnej; Rozdział 16. Pedagogika międzykulturowa ( Tomasz Szkudlarek ); 16.1. Kultura i edukacja; 16.1.1. Pedagogika modernistyczna; 16.1.2. Dekolonizacja i źródła edukacji międzykulturowej; 16.2. Orientacje w edukacji międzykulturowej; 16.2.1. Kontekst polityczny - USA; 16.2.2. Kontekst polityczny - integracja europejska; 16.2.3. Doświadczenia polskie; 16.3. Kontrowersje wokół edukacji międzykulturowej; Rozdział 17. Pedagogika ekologiczna ( Agnieszka Gromkowska-Melosik ); 17.1. Pojęcie ekologii i ekosystemu; 17.2. Powstanie i rozwój ruchu ekologicznego; 17.3. Główne nurty we współczesnej ekologii; Rozdział 18. Pedagogika negatywna ( Bogusław Śliwerski ); 18.1. Geneza i ewolucja pedagogiki negatywnej; 18.2. Antypedagogika, czyli redukcja wychowania; 18.3. Przedmiot badań pedagogiki negatywnej; Rozdział 19. Pedagogika postmodernizmu ( Zbyszko Melosik ); 19.1. Podstawowe cechy postmodernistycznej teorii społecznej; 19.2. Modernistyczny dyskurs edukacji, postmodernistyczne kontrowersje; 19.3. Postmodernizm i edukacja : możliwości i zagrożenia; 19.4. Konserwatywna krytyka postmodernizmu; Bibliografia; Indeks osób; Indeks rzeczowy; O Autorach